W naszym kraju użytkowanych jest coraz więcej samochodów wyposażonych w automatyczne skrzynie biegów. Na zaproszenie Liqui Moly odwiedziliśmy firmę Sosnowski, która ma 30-letnie doświadczenie w naprawach automatów i poleca tzw. dynamiczną wymianę oleju.



Nikt nie ma wątpliwości, że olej w automatycznych skrzyniach biegów należy wymieniać. Dr inż. Rafał Sosnowski uważa, że w klasycznych skrzyniach z przekładnią hydrokinetyczną (konwerterem) wymiany oleju należ dokonywać co ok. 60 tys. km przebiegu pojazdu. Okres wymiany zależy od konstrukcji samej skrzyni i zaleceń producenta oraz sposobu eksploatacji samochodu i wynosi od 30 tys. do 90 tys. km.
Dynamiczna jazda autem, holowanie przyczepy, szybka jazda po autostradzie lub jazda wyłącznie w mieście powodują większe obciążenia cieplne oleju i jego przyspieszone starzenie – zmienia się lepkość, zmieniają się właściwości smarne i myjące. Dla prawidłowej pracy skrzyni biegów ważne jest utrzymywanie właściwej temperatury oleju, stąd w wielu pojazdach stosuje się dodatkowo chłodnicę oleju. Zwróćmy też uwagę, że w przekładni hydrokinetycznej to właśnie olej przenosi napęd z silnika do kół, dlatego parametry środka smarnego odgrywają tak istotną rolę. Przy większych obciążeniach pojazdu olej należy więc częściej wymieniać. Powstaje jednak pytanie, w jaki sposób?
W tym tekście pomijamy rodzaje i dobór olejów do automatycznych skrzyń biegów, gdyż to temat na oddzielny materiał.

Dynamicznie czy statycznie?
Stosowane są dwie metody wymiany oleju – statyczna i dynamiczna. Każda z nich ma tylu zwolenników, co przeciwników, ale ważne są szczegóły – te Rafał Sosnowski wyjaśniał na spotkaniu, podczas którego mieliśmy możliwość obserwowania wymiany oleju metodą dynamiczną.
Najbardziej rozpowszechniona i zalecana przez producentów przekładni, np. ZF, jest metoda statyczna. Polega ona na spuszczeniu oleju korkami spustowymi lub przez miskę olejową i odczekaniu, aż wycieknie on ze skrzyni. Jak podkreśla dr Sosnowski, wymienia się w ten sposób 40–60% objętości oleju w skrzyni, gdyż olej nie jest wymieniany przede wszystkim w przekładni hydrokinetycznej. Ale w starszych typach automatów, w przekładni hydrokinetycznej znajdował się korek spustowy umożliwiający niemal całkowitą wymianę oleju metodą statyczną. Być może dlatego przy regularnej wymianie oleju „stare” automaty Mercedesów osiągały przebiegi rzędu miliona kilometrów przy wymianie statycznej.
Wygląda więc na to, że w nowych typach automatów, które w przekładni hydrokinetycznej nie mają już korka spustowego, bardziej skuteczna jest wymiana dynamiczna. Polega ona na włączeniu w obieg oleju skrzyni specjalnego urządzenia i dokonaniu wymiany przy pracującym silniku i skrzyni biegów – zużyty olej jest spuszczany, a w jego miejsce jest wtłaczany świeży. Z doświadczeń firmy Sosnowski wynika, że dynamiczną wymianę oleju można stosować w skrzyniach automatycznych z przekładnią hydrokinetyczną, bezstopniowych (CVT) i dwusprzęgłowych ze sprzęgłami mokrymi.
Obserwując dynamiczną wymianę oleju, zauważyliśmy, że:
• warsztat musi posiadać wiele przewodów z rożnymi końcówkami łączącymi maszynę ze skrzynią biegów. Tych końcówek jest wiele, gdyż każdy producent auta ma swoje rozwiązania. Jeśli nie mamy właściwej końcówki, nie podłączymy maszyny,
• trzeba się dobrze zastanowić, w które miejsce podłączyć maszynę. Najprościej jest przyłączyć ją do przewodów chłodnicy oleju, jeśli takowa istnieje w aucie. Inną możliwością jest wymiana oleju przez miarkę poziomu oleju w skrzyni,
• wymianę uznaje się za dokonaną przez porównanie koloru oleju zużytego z nowym – daltoniści są bez szans. Wyjściem jest zadanie maszynie wymiany określonej ilości oleju i zignorowanie koloru,
• ta metoda umożliwia zastosowanie środków myjących elementy wewnętrzne skrzyni,
• trzeba mieć dobrą maszynę.

Zasięgnęliśmy też opinii przeciwników dynamicznej wymiany oleju. Twierdzą oni, że przy niefachowo przeprowadzonej wymianie dynamicznej może dojść do uszkodzenia pompy i przekładni hydrokinetycznej. Wymiana statyczna przeprowadzana regularnie od nowości auta jest wystarczająca. Gdy olej nie był wymieniany w skrzyni przez długi czas, zamiast metody dynamicznej zalecają rozebranie i czyszczenie podzespołu mechatronicznego i wymianę oleju w wymontowanej przekładni hydrokinetycznej. Długo niewymieniany olej zawiera wiele opiłków metalowych, tzw. ścier, który powoduje zacinanie się zaworów (szczególnie ich tłumików), stąd rozebranie zespołu mechatronicznego oraz wymianę niektórych elementów (w zależności od konstrukcji skrzyni, np. elementów hamulców) uważają za konieczne. Przestrzegają też przed użyciem zbyt silnych środków czyszczących stosowanych niekiedy przy dynamicznej wymianie oleju. Mogą one doprowadzić do uszkodzeń okładzin lock-up (rozwarstwiają się) w przekładni hydrokinetycznej, przyspieszonego zużycia okładzin ciernych sprzęgieł i hamulców w skrzyni oraz zatarcie pompy, szczególnie łopatkowej.
Trudno sobie wyrobić jednoznaczne stanowisko, ale dynamiczna wymiana oleju, ze względu na koszt zakupu maszyny, może być opłacalna dla tych warsztatów, które serwisują wiele pojazdów z automatyczną skrzynią biegów. Proces wymiany oleju metodą dynamiczną trwa kilkanaście minut – jest to jego zaletą, ale może być skutecznie stosowany w warsztatach, które posiadają już pewną wiedzę z zakresu budowy i działania skrzyń automatycznych.

Pełny artykuł przeczytają Państwo w wydaniu 7/2017 „Auto Moto Serwisu”