Generalni importerzy aut twierdzą, że polscy klienci nowych samochodów nie są zainteresowani pojazdami z automatyczną skrzynią biegów. Szacuje się, że rocznie przybywa na naszym rynku ok. 350 tys. aut z różnego typu automatycznymi przekładniami.

W nowych pojazdach automatyczne skrzynie biegów są z reguły oferowane w wersjach z bogatym wyposażeniem, co znacznie podnosi cenę zakupu. Wynika to z przekonania decydentów, że „automatów” poszukują ludzie bogaci, przyzwyczajeni do luksusu, a mniej zamożni obywatele powinni zmieniać biegi ręcznie. Jeśli niebogaty obywatel chce mieć „automat”, skazany jest na zakup auta używanego. Do warsztatów coraz częściej przyjeżdżają pojazdy wyposażone przeważnie w klasyczną, automatyczną skrzynię biegów z przekładnią hydrokinetyczną. Szacuje się, że co roku sprowadzanych jest do Polski ok. 350 tys. używanych pojazdów. Firma ZF twierdzi, że potencjał komponentów do wymiany tylko samego oleju w skrzyni (olej, filtr, miska, uszczelki, śruby itp.) wynosi na rynku polskim co najmniej 50 milionów Euro. Dla warsztatów stwarza to możliwość wprowadzenia dodatkowej usługi serwisowej, która może zwiększyć przychody.

A jednak – trzeba wymieniać
Automatyczne skrzynie biegów stały się na tyle popularne, że już każdy użytkownik wie, że olej powinien być okresowo wymieniany. Wcześniej pokutowało przeświadczenie, że olej w skrzyni automatycznej jest „wieczny”. Według firmy Ravenol, która oferuje oleje do skrzyń automatycznych, bez wymiany oleju skrzynia pracuje dobrze do przebiegu 150 – 180 tys. km. Ravenol zaleca się pierwszą wymianę płynu po przebiegu:

• w skrzyni klasycznej: 60 – 90 tys. km,
• dwusprzęgłowej (np. typu): DSG – 60 tys. km,
• bezstopniowej (CVT): 60 – 80 tys. km.

Jeśli samochódów użytkowany jest intensywnie, okresy kolejnych wymian oleju należy skrócić o połowę. Intensywna eksploatacja to: dynamiczna jazda, jazda z dużym obciążeniem (holowanie przyczepy), jazda miejska w korkach, na krótkich dystansach (do 15 km), częsta jazda autostradowa, a nawet jazda zimowa po zasolonych ulicach.
Olej znajdujący się w skrzyni ulega starzeniu się z powodu przedostawania się dużych ilości niewielkich zanieczyszczeń mechanicznych. Narasta proces utleniania się oleju, głównie na skutek tlenu zawartego w powietrzu, co powoduje powstawanie kwasów, żywic, asfalotenów, karbenów i karboidów.
Zanieczyszczenia powodują zakłócenia w poprawnym działaniu skrzyni. Czynnikiem decydującym o zapoczątkowaniu procesu utleniania jest wzrost temperatury oleju. Pierwszym skutkiem zbyt wysokiej temperatury jest znaczny spadek lepkości. Prawidłowa temperatura oleju wynosi 80 – 90°C, ale lokalnie może wzrastać do 300 – 400°C. Przeciążenie termiczne oleju objawia się np. szarpaniem przy zmianie biegów.
Oferta olejów do automatycznych skrzyń biegów jest bardzo bogata. Oferują je producenci środków smarnych, jak Orlen Oil (Platinum ATF III), Shell (linia Spirax), Castrol, Fuchs czy Liqui Moly, a także ZF, poważny producent skrzyń biegów.
Z praktyki warsztatowej wynika, że skrzynie biegów znajdują się w różnym stanie technicznym i przed wymianą oleju warto skontrolować ich pracę. Unikniemy pretensji niektórych klientów, którzy uważają, że po wymianie oleju skrzynia będzie pracowała „jak nowa”. Organizowane są liczne szkolenia z zakresu obsługi i naprawy automatycznych skrzyń biegów, z których warto skorzystać.

Ryszard Polit

Wymiana oleju w skrzyniach automatycznych z przekładnią hydrokinetyczną

Przed wymianą oleju zaleca się dokonanie odczytu pamięci błędów sterownika skrzyni, wydruk błędów i ich skasowanie. Warto też odbyć jazdę próbną z możliwością zmiany wszystkich biegów i odczytać błędy zapisane w sterowniku. Po wymianie oleju w skrzyni należy odbyć ponownie jazdę próbną, odczytać błędy w sterowniku i dokonać procesu adaptacji skrzyni. Jeśli po spuszczeniu oleju i odkręceniu miski olejowej na magnesach znajdują się opiłki metalowe, istnieje podejrzenie, że skrzynia jest uszkodzona.
Istnieją dwie metody wymiany oleju – statyczna i dynamiczna. Podczas wymiany statycznej olej wymieniony jest tylko w połowie (bez przekładni hydrokinetycznej). Zdaniem producentów skrzyń, wymiana statyczna jest wystarczająca, jeśli pojazd był eksploatowany w normalnych warunkach, a przekładnia serwisowana regularnie. Wymiana oleju w przekładni hydrokinetycznej w skrzyniach ZF wymaga wyjęcia modułu mechatronicznego. Dotykanie gołymi rękami styków gniazda elektrycznego może spowodować tzw. rozładowanie elektrostatyczne i uszkodzenie elementów elektronicznych. Osoba wykonująca te czynności powinna być uziemiona. Olej spływa z przekładni hydrokinetycznej przez ok. 12 godzin. W tym czasie można skontrolować działanie zaworów i ich sterowanie. Niektóre warsztaty chcąc zaoszczędzić czas wypychają olej z przekładni sprężonym powietrzem. Dynamiczna wymiana oleju jest przeprowadzana za pomocą specjalnego urządzenia, które za pomocą pompy usuwa stary olej wprowadzając jednocześnie nowy. Umożliwia wymianę oleju również w przekładni hydrokinetycznej. Wymiany oleju dokonuje się przy pracującym silniku i rozgrzanym oleju w skrzyni biegów. Na rynku są dostępne urządzenia do dynamicznej wymiany oleju.

 

Statyczna wymiana oleju w skrzyniach biegów ZF serii 6 HP

W zależności od wersji skrzynie te mogą się różnić miską olejową, parametrami lub obsługą.

Sprawdzanie poziomu oleju:

• temperatura oleju musi mieścić się między 30° a 35°C (użyć diagnoskopu do monitorowania temperatury),
• ustawić pojazd na wypoziomowanej powierzchni, włączyć silnik i układ klimatyzacji,
• nacisnąć na pedał hamulca, zaciągnąć hamulec ręczny i przełączać dźwignię zmiany biegów na pozycję D oraz R – zatrzymując się na krótko w każdej pozycji, nim przełączymy na pozycję parkingową P,
• przy pracującym silniku i dźwignią zmiany biegów na pozycji P odkręcić śrubę otworu wlewowego kontrolując temperaturę oleju. Jeżeli przy temperaturze 35°C przez otwór wycieknie niewielka ilość oleju, to jego poziom jest prawidłowy. W razie braku wycieku, należy uzupełnić olej, aż do jego przelania przez otwór, następnie zakręcić otwór wlewowy.

Wymiana oleju:

• po spuszczeniu oleju i odkręceniu miski olejowej na magnesach oraz w oleju nie powinno być opiłków metalu,
• przy pracującym silniku i dźwignią zmiany biegów w położeniu P odkręcić otwór wlewowy i wlać nowy olej aż do momentu jego przelania przez otwór,
• zakręcić otwór wlewowy, odczekać pozwalając świeżemu olejowi na cyrkulację w systemie, następnie przy pracującym silniku ponownie odkręcić śrubę otworu wlewowego i dolać olej, aż do momentu przelania,
• przy pracującym silniku przełączać dźwignię zmiany biegów przez wszystkie pozycje.
• po wymianie oleju przeprowadzić proces adaptacji skrzyni.

Uwagi:

• Poziom oleju należy sprawdzać przy temperaturze 35°C. Olej ma silne właściwości termokurczliwe i już w 45° - 50°C może dojść do ubytku nawet 1,5 litra.
• Miski olejowe wykonane z tworzywa sztucznego, w których uszczelka oraz filtr są zintegrowane w misce, są jednorazowe i należy je bezwarunkowo wymieniać na nowe. Odkręcanie stałej miski olejowej (wymiana oleju, uszczelki i filtra) powinno być realizowane z uwzględnieniem zasady odkręcania i dokręcania śrub na krzyż. Jeżeli podczas technologii wymiany oleju jest przewidziana wymiana oleju, miski olejowej z uszczelką i nowymi śrubami oraz filtra, to przykręcenie miski powinno uwzględniać dokręcanie śrub na krzyż. Śruby powinny być dokręcane odpowiednim momentem lub momentem i kątem w przypadku śrub aluminiowych.
• W wersji skrzyni automatycznej z zaworem termostatycznym, temperatura oleju przekładniowego po wymianie oleju musi podczas jazdy próbnej osiągnąć temperaturę minimum 75°C (dopiero przy takiej wartości zawór termostatyczny otworzy się). Następnie po jeździe próbnej należy odczekać do schłodzenia się przekładni i gdy temperatura oleju spadnie do 35°C ponownie sprawdzić poziom oleju.
• Firma ZF zaleca, by przed wymianą oleju zdiagnozować ewentualne problemy w pracy skrzyni automatycznej. Do jej prawidłowego przeprowadzenia niezbędne jest posiadanie odpowiedniej dokumentacji, a przede wszystkim  umiejętności czytania schematu połączeń tak zwanej „matrycy zmian biegów skrzyni”. Ułatwia to ustalenie, który z elementów (hamulec czy sprzęgło), uległo uszkodzeniu oraz pozwala na ustalenie nieprawidłowej pracy zaworów EDS. W 6-biegowych automatycznych skrzyniach serii 6 HP firmy ZF zawsze pracują dwa elementy. W momencie przełączania biegu zmienia się stan tylko jednego elementu. Jeżeli warsztat potrafi diagnozować i czytać schemat przełączeń danej skrzyni biegów, może znacząco ograniczyć czas na poszukiwanie usterki.

Na podstawie materiałów ZF